Portret van Zanele Muholi

Kunst die je moet kennen

Voor het programma De Vooravond mocht ik een werk uitkiezen waarvan ik vind dat je deze móet kennen. Nu zijn er natuurlijk zoveel kunstwerken waar ik liefde voor voel. Hoe maak je dan een keuze? Ga je voor kunsthistorisch, emotioneel of maatschappelijk belang? Ik koos voor alledrie. En in plaats van één werk juist een heleboel…

Dit is de uitgeschreven versie van de video die ik voor De Vooravond maakte. Liever de tekst met leuke animaties bekijken? Bekijk dan de video onderaan het artikel.

De Zuid-Afrikaanse kunstenaar Zanele Muholi heeft namelijk een prachtige serie zelfportretten getiteld Somnyama Ngonyama die o.a. in het Stedelijk Museum Amsterdam te zien zijn. Foto’s die je misschien in de eerste instantie doen denken aan de cover van een modetijdschrift zoals Vogue. Met de zware zwart/witte kleurcontrasten, de krachtige blik die je aankijkt en de mooie kleding en sierraden. Maar als je iets langer kijkt zie je steeds meer dat niet alles is wat het lijkt. De sierraden zijn gemaakt van knijpers, of een stofzuigerslang. De kleding blijkt gemaakt van ducktape. 

Muholi, 48 jaar, maakt foto’s van de LGBTQ+ gemeenschap in Zuid-Afrika. Om ze zichtbaar te maken, om hun wereld én hun schoonheid te tonen. Om hun menselijkheid te laten zien. Muholi spreekt dan ook over diens kunst als activistisch. Want door hens werk, zijn deze mensen te zien op plekken waar ze eigenlijk niet zo heel vaak te zien zijn.

‘Bij het fotograferen van anderen, het documenteren van andermans pijn en ervaringen, vergeet je jezelf’ stelt Muholi. Dus besloot hen een serie zelfportretten te schieten waarin diens eigen ervaring terugkomt. Soms is het een eerbetoon aan diens voorouders, soms verwijst het naar post-koloniale en politieke structuren. De wasknijpers en stofzuigslang verwijzen bijvoorbeeld naar de positie van zwarte huishoudsters die werkzaam zijn bij rijke witte gezinnen in Zuid-Afrika. 

En die krachtige blik, daarmee doet Muholi ook iets kunsthistorisch. In de kunstgeschiedenis zie je namelijk vaak dat zwarte mensen als studieobject dienen, of op de achtergrond staan van portretten van witte heersers. Meestal kijken ze weg. Die directe blik van Muholi zegt dat hen bewust is dat je naar hen kijkt, en dat hen te zien is op plekken waar je normaal gesproken zwarte mensen weinig zag. Het museum.

Het leuke aan het werk van Muholi is dat je het niet alleen in het museum kan zien, maar ook in galeries. Doordat fotografie goed reproduceerbaar is, is het ook redelijk betaalbaar (voor museale kunst gesproken). Daarmee is het niet alleen werk dat je moet kénnen, maar ook kan hébben.


Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *