Workshop | Chinese kalligrafie

Ter gelegenheid van de solotentoonstelling Journeys Without Arrivals van Qiu Zhijie in het Van Abbemuseum, organiseerde het museum een workshop Chinese kalligrafie onder begeleiding van kunstenares Cara Yuan. Een mooie gelegenheid om meer te leren over deze kunstvorm.

Door Marijke Phoa

Ter gelegenheid van de solotentoonstelling Journeys Without Arrivals van Qiu Zhijie in het Van Abbemuseum, organiseerde het museum een workshop Chinese kalligrafie. Kunstenares Cara Yuan leerde al op jonge leeftijd de kunst van het kalligraferen van haar grootvader en heeft er jaren voor gestudeerd. Zij kreeg de onmogelijke taak op een donderdagavond, een zaaltje met twintig man in twee uur tijd iets fatsoenlijks te laten maken.

Karakters zijn opgebouwd uit verschillende vaste penseelstreken. Je hebt punten, horizontale en verticale strepen, met en zonder haak aan het uiteinde, in uitlopende lijnen en eindigend in een scherpe punt. Daarbij heb je ook te maken met een vaste volgorde waarin deze verschillende penseelstreken gezet dienen te worden: van links naar recht werkend, en de horizontale voor de verticale etcetera. Hoewel tegenwoordig met pen heel veel nuances van deze penseelstreken verloren gaan, oefenen jongeren, zoals Yuan deed, gelukkig nog steeds met penseel.

In zijn werk Copying Lanting Xu 1000 Times kopieert Zhijie (heel titelgetrouw) de beroemde kalligrafietekst Lanting Xu duizend keer over elkaar heen. De tekst, oorspronkelijk opgeschreven in 353 na Chr., gaat over een lentemiddag waar verschillende auteurs samenkwamen voor een festival om een soort drankspel te spelen. Kopjes wijn drijven in de rivier, diegene bij wie het drankje aanspoelt moet een gedicht schrijven. Deels aangeschoten en enigszins melancholisch beschrijft de dichter Wang Xizhi de middag in 324 tekens verdeeld over 28 kolommen. Wat men zo aanspreekt aan de tekst is dat het zo spontaan is opgeschreven, maar wel blijk geeft van de vaardigheden van Xizhi. Kalligraferen is namelijk ontzettend moeilijk, en om dat consistent te doen, wanneer je een beetje aangeschoten bent bijvoorbeeld, is ontzettend knap. De oorspronkelijke tekst zou zelfs zo enorm bewonderd zijn, dat deze door keizer Taizong (598? – 649) mee zijn graf in genomen zou zijn. Voordat deze echter ‘verloren ging’ heeft de keizer de tekst laten kopiëren door meerdere kunstenaars.

In die verschillende kopieën zie je heel duidelijk een eigen stijl naar voren komen, stelt Yuan. Het is niet mogelijk dat niet te doen. Maar wat maakt een kalligrafie stuk nou dat het als een kunstwerk wordt beschouwd? Het is toch alleen maar een tekst?
Dat blijkt dus even anders te liggen. Naast dat de verhouding van het hele werk ‘mooi’ moet zijn – gelijke ruimtes tussen de tekens en de kolommen – moet ook de verhouding van de karakters goed zijn. Ze moeten niet te klein, te lang, te dik enzovoorts zijn. Nu lijken karakters al op plaatjes, maar in de kalligrafiekunst worden ze dus ook echt als een schilderij opgemaakt, waarbij er gelet wordt op compositie en de penseelstreek.

Toch kan het wel degelijk mooi zijn een wat dikkere ‘stijl’ te hebben, of juist een hele fijne stijl, als deze maar wel weer consistent is. Daarbij stelt Yuan bijvoorbeeld ook, dat iemands stijl heel onzeker kan lijken, doordat het zo fijn geschilderd is, maar dat het alsnog een heel ‘zeker’ geschilderd werk is als je kijkt naar de consistentie van de afstand en de verhoudingen van elke karakter. Wat heel fragiel lijkt, blijkt dan juist heel ‘stevig’ te staan.

Hoewel leesbaarheid belangrijk is in het beoordelen of het een hoogstaand stuk kalligrafie was, ontwikkelt het schrift zich tegenwoordig naar versimpeling toe. Door de komst van Mao Zedong aan de macht, en de depersonificering van het schrift, leek het lezen van traditionele karakters misschien wel verloren te gaan. Karakters uit de computer gegenereerd zijn blokkig, en scherp, terwijl een persoonlijke stijl juist heel rond en vloeiend kan zijn (zoals hieronder afgebeeld). Dan geldt de regel dat zolang er iemand is die in die stijl kan lezen, diegene het  alsnog tot een goed werk beoordelen kan.


Dit is ook een kopie van de tekst van Wang Xizhi, in cursieve stijl

Of iemand de teksten die geproduceerd zijn tijdens de workshop kan lezen is nog maar de vraag. Hoewel ik enige kennis heb van karakters en met een balpen er aardig mee overweg kan, was het zonder de uitleg van Yuan niet te doen om een correct element te schrijven met penseel. Soms kon je bijvoorbeeld wel de vorm naschilderen, maar gebruikte je totaal niet de juiste techniek.

Mocht jij zelf ook interesse hebben in te leren kalligraferen, dan zou je de cursus kunnen volgen die vanaf 7 mei tot 25 juni loopt, meer informatie kan je vinden via deze link.

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *