Wij kregen de unieke gelegenheid om, samen met andere instagrammers, in een leeg Rembrandthuis toffe foto’s te maken. Wat levert het een museum op fotografen toe te laten, en wat zijn eigenlijk de bezwaren tegen fotograferen van kunstwerken?
Door Marijke Phoa
Op zondag 19 maart kreeg ik de unieke gelegenheid om voor @allesiscultuur samen met een groep andere instagrammers het Rembrandthuis te betreden voordat deze open ging. Instagrammer Jann Maätita (@Senns_less) organiseerde deze zogenaamde Empty meets onder andere al in het Rijksmuseum, Museum Voorlinden en het Concertgebouw.
Normaal gesproken zijn de empty meets na sluitingstijd, maar omdat het Rembrandthuis vaststelde dat ’s ochtends toch wel echt het beste licht was, werd het deze keer voor de opening georganiseerd. We werden daarom al om acht uur ’s ochtends ontvangen met een croissantje, en een kopje thee/koffie. Na even kort kennis gemaakt te hebben met de verschillende Instagrammers kregen we een uurtje de tijd om het museum vast te leggen. Nu denk je misschien ‘fantastisch een leeg museum’ maar de realiteit was dat het alsnog bomvol was. Het Rembrandthuis is namelijk niet enorm groot. De fotografen buitelden over elkaar heen om interessante kiekjes te schieten. Vaak door ook aan elkaar te vragen om even te poseren voor een foto. Wat ik zelf vaak genoeg vroeg, maar ook met liefde voor de ander deed.
Door @mdiepraam
Het is een creatieve middag voor fotografen, die foto’s opleveren die je niet snel tegen zou komen na doorgaande bezoekjes aan musea. Op dagen zoals nationale #museumselfie dag, wordt bijvoorbeeld vooral gepromoot een foto te maken op een armslengte afstand en met het eigen gezicht erop. Op de Instagram meet heb je echter verschillende discipline fotografen bij elkaar. @andyhendrata specialiseert zich bijvoorbeeld meer in architectuurfotografie, terwijl wijzelf (@allesiscultuur) ons meer op de kunstwerken richten en dat levert een mooi divers aantal foto’s op (maar ook een heleboel hetzelfde, gezien er beperkt aantal ruimtes zijn waarmee de fotografen kunnen werken).
Model @Picarus
Voor een museum kan een dergelijke Instagram meet een lastige inschatting zijn. Ten eerste heeft het museum nog te maken met copyrighthouders. In het geval van Rembrandt zijn die verlopen, maar dat hoeft niet te betekenen dat het museum het ook prettig vindt het gebruik en de bewerking van beelden van Rembrandt uit handen te geven. Het museum heeft dus ook nog met een fotografiebeleid te maken. Beeld, hoewel we er op een dag nog zoveel zien, kan heel bepalend werken. Wie kent bijvoorbeeld onderstaande engeltjes van Raphael niet? Ze zijn wereldberoemd, staan op mokken, etuis, gummen, servies en ga zo maar door, maar ze nemen maar een zeer klein onderdeel in van het werk Madonna Sistina in. Door te bepalen welk beeld naar buiten gaat, en hoe toegankelijk het beeld is, kan een instelling het publiek sturen. Krijgt een bepaald werk in een museum maar weinig aandacht, kan door de esthetica rondom het werk te veranderen het ineens betekenis krijgen. Plaats een werk op een sokkel, of dus nog beter op alle postkaartjes in de giftshop, en men loopt er massaal naartoe.
De neiging van de mens om te laten weten dat zij op de wereld geweest zijn, moet niet onderschat worden. Ergens in de laat negende eeuw na chr. wilde bijvoorbeeld de Viking Halfdan laten weten dat hij in Istanbul in de Hagia Sofia was geweest. Dit deed hij door zijn naam in de balustrade te kerven. De komst van digitale fotografie op pocket formaat, constante toegang tot het internet en een gewillige achterban creëerde de gelijksoortige ‘ik was hier’ door bezoekers in staat te stellen selfies te maken met de werken.
De selfie heeft een zeer negatief imago door de vele ongelukken die er rondom gebeuren. Juist in musea zijn er meerdere incidenten te noemen waarbij de selfie-makers kunstwerken hebben vernield door onoplettendheid. Gezien de grote hoeveelheid selfies die er dagelijks gemaakt worden, valt het echter allemaal wel mee. Zonder het maken van selfies maken mensen ook vaak genoeg kunstwerken kapot, bedoeld of onbedoeld. De andere kant is echter ook nog iets waardoor sommige musea afzien van het toelaten van foto’s maken, sommige experts vinden het bijvoorbeeld ongehoord dat de bezoeker uiteindelijk met zijn rug naar het werk staat. Hoe kan je een kunstwerk beleven zonder dat je het daadwerkelijk ziet? En nog erger, dat je met jouw handeling voorkomt dat een ander het werk kan zien.
Door @marcorama
Wat is dan het voordeel van het laten fotograferen van de kunstwerken? Inkoppertje is misschien de reclame die je er mee krijgt. @senss_less, @picarus en @marcorama zorgen gezamenlijk (potentieel overlap even negerend) al voor ruim 100.000 volgers die het museum zien en het werk zien. Voor het Rembrandthuis is dat een aanzienlijke afzetmarkt vergeleken met de 249.255 bezoekers die zij in 2015 binnen haalde.
Wat er ook gebeurd is dat de bezoeker een persoonlijke binding krijgt met het museum. Ik zal bijvoorbeeld altijd met veel plezier terugkijken naar de foto’s die ik die dag heb gemaakt, maar ook de gemiddelde bezoeker zal meer met een foto hebben van een kunstwerk waar zij zelf creatief mee aan de slag zijn geweest. Volgers van een instagrammer kunnen de lokatie zelf ook willen bezoeken, doordat zij bijvoorbeeld geïnspireerd zijn geraakt door de fotograaf en zelf een soortgelijke foto willen maken.
Door @fdm_ykl
Daarbij kan er ook een argument gemaakt worden dat door het fotograferen er soms juist beter gekeken wordt naar het werk. Bij het fotograferen kijkt men bijvoorbeeld naar de lichtinval en het effect daarvan op het werk, details van bijvoorbeeld ouderdomsschade aan een kunstwerk of hoe het werk zich in de ruimte verhoudt tot andere werken. Ook wordt er op een emotioneel niveau beter gekeken naar het werk. Kunstwerken ervaren gaat vaak ook om een emotionele ervaring met het werk hebben. Door jezelf emotioneel in te leven met het werk, kom je ook op een verdiepend begrip van het onderwerp. Veelal zie je in selfies bijvoorbeeld dat er geprobeerd wordt de mimiek van het subject over te nemen (indien het kunstwerk dit toelaat), of de houding van figuren aan te nemen.
Door @andyhendrata
Het was in ieder geval een hele leuke middag, met ontzettend lieve en enthousiaste mensen om mij heen en het belangrijkste: die ontzettend mooie foto’s opleverde. Misschien dat daarom ook het Van Gogh overstag is gegaan, een museum met een enorm streng fotografiebeleid. Ik ben er in ieder geval weer bij.