Sommige fotografen doen je echt verlangen dat je in een andere tijd leefde, niet zozeer omdat het er nou allemaal fijner was, maar omdat deze zich zoveel beter leent voor fantastische foto’s. Zo’n fotograaf is Van der Elsken
Door Marijke Phoa
Ed van der Elsken – De verliefde camera
3 feb 2017 – 21 mei 2017
Stedelijk Museum Amsterdam
Sommige fotografen doen je echt verlangen dat je in een andere tijd leefde, niet zozeer omdat het er nou allemaal fijner was, maar omdat deze zich zoveel beter leent voor fantastische foto’s. Zo’n fotograaf is Ed van der Elsken. Iemand die leefde in een tijd waarin we nog niet een geglobaliseerde samenleving hadden, waarin subculturen zoals de nozems floreerden in Amsterdam, Japanse gangsters over straat gingen in Tokyo en Jazzmuzikanten op hun hoogtepunt waren. En Van der Elsken fotografeerde het allemaal.
Dat de tijden waarin zij leefden niet altijd even best waren komt het best naar voren in het videomateriaal van het leven in Amsterdam. Grote families die samen in kleine ‘zweterige’ kamers wonen. Maar ook in een droevige opname van Vali Myers, de muze van Van der Elsken in Parijs. Hoewel het ‘bohème’ leven van Myers en haar vrienden verheerlijkt wordt in de serie ‘Een liefdesgeschiedenis in Saint-Germain-des-Prés’, vertelt ze lacherig (‘oh wow, man’) over hoe ze mishandeld werd door haar vroegere vriend, en hoe hij overleed aan een overdosis en hoe haar vriendin Kiki zelfmoord pleegde door uit het raam te springen. ‘I was strong, I had to be strong’, zegt ze terugkijkend op die tijd dat ze over straat zwierf in Parijs.
Misschien denken we over vijftig jaar wel hetzelfde over fotografen van nu, hoe fantastisch ze de tijd hebben vastgelegd en hoeveel beter iedereen gekleed ging. Toch lijken deze tijden ‘saaier’, iedereen kijkt continue op een telefoon en maakt al duizend foto’s met diezelfde telefoon van hun omgeving, de meeste inheemse volken hebben we nu wel gezien, iedereen gaat hetzelfde gekleed en alle woningen zien er hetzelfde uit (lees ook het interessante stukje ‘Welcome to Airspace‘ over dit fenomeen). Misschien moeten we daarom niet vergeten dat Van der Elsken ook voor zijn foto’s liet poseren. Het Stedelijk vertoont archiefmateriaal waarop te zien is welke keuzes Van der Elsken maakte voordat een foto het definitief werd. De tentoonstelling heet niet voor niets de verliefde camera, want door een roze bril is alles rooskleuriger te maken.