De Oude Kerk laat keer op keer zien dat het een plek is voor bezinning, is het niet met een kerkdienst, dan is het met haar fantastische tentoonstellingen. Ook nu weer met NA, een solotentoonstelling van Christian Boltanski.
Door Marijke Phoa
Christian Botlanski – NA
24 nov 2017 – 29 apr 2018
Oude Kerk Amsterdam
Christian Boltanski heeft een weddenschap lopen over wanneer hij dood gaat. Als dat niet iets over de kunstenaar zegt dan weten wij het ook niet meer. Niet zo gek dan ook dat hij in de Oude Kerk juist een tentoonstelling wilde maken over de dood. In de Oude Kerk zijn namelijk ruim 20.000 mensen ooit begraven (ondertussen geruimd), waarvan alleen nog 8500 namen bekend zijn. Een beetje luguber wel, maar Boltanski wilde juist met deze ‘vergetelheid’ spelen. Want wat blijft er over als je overlijdt?
De weddenschap die Boltanski heeft lopen over zijn dood, is met de Tasmaanse David Walsh, eigenaar van de Museum of Old and New Art in Tasmanië. Het werk ‘The life of C.B.’ houdt in dat Walsh Boltanski elke maand een bedrag betaald (tot zijn dood) voor het continue uitzenden van een live-stream vanuit het atelier van Boltanski in Parijs. Walsh ging daarbij ervan uit dat Boltanski tot dit jaar (2017) zou leven. Elk jaar langer kost Walsh dus meer dan hij het werk uiteindelijk waard schatte. Pas na zijn dood kan de stream teruggekeken worden, tot die tijd is het één lineaire lijn van zijn dagelijkse bezigheden in de studio. Wat volgens Boltanski ook vaak genoeg inhoud dat hij gewoon een beetje televisie kijkt.
De weddenschap zal hoogstwaarschijnlijk van invloed zijn geweest op Boltanski tijdens het maken van NA. In de tentoonstelling in de Oude Kerk heeft hij bijvoorbeeld her en der jassen verspreid die, als je dichtbij genoeg komt, je een vraag over jouw eigen dood stellen. Vragen die je nu natuurlijk nog niet kan beantwoorden ‘heb je geleden?’, ‘heb je gebeden?’, ‘heb je jezelf bevuild?’. Hij zal zichzelf misschien dezelfde vragen ook regelmatig hebben gesteld wanneer hij naar de camera’s in zijn huis keek.
In zijn geval blijft er na zijn dood een videoreportage over, maar veel van zijn werken in de Oude Kerk zijn bedoeld om te vergaan. De jassen die op de grond zijn verspreid gaan terug naar de buurtbewoners van de kerk van wie zij geleend zijn. De zwarte ‘tombes’ die hij door de kerk heeft laten oprijzen worden gesloopt. Zelfs de lampjes in het altaar gaan één voor één uit met elke dag die verstrijkt dat de tentoonstelling nog te zien is. Toch gaan veel van de werken juist over wat behouden blijft na de dood. In een hokje kan je één van de 8500 namen influisteren waarna deze opname weer wordt afgespeeld in de kerk. De jassen zijn een eerbetoon, maar ook een herinnering, aan de slachtoffers van de holocaust. Wie kent niet de beelden van de stapels kleding die achtergebleven waren. Wanneer je ze op de grond van de kerk ziet liggen kan je inderdaad alleen maar denken aan de vraag: wat gebeurd er na jouw dood, wat blijft er achter van jou? Maar ook: wie zijn wij eigenlijk allemaal al vergeten?