BAK | Compromiso Político

Sociaal-geëngageerde kunst klinkt moeilijker dan het soms hoeft te zijn. Je moet alleen wel gebruik willen maken van de middelen die het museum je biedt. Voor de tentoonstelling Compromiso Político worden er bijvoorbeeld rondleidingen gegeven door de kunstenaar.

Door: Marijke Phoa
Hoofdfoto: Jeremy Deller

Matthijs de Bruij

ne – Compromiso Político
10 feb 2018 – 15 apr 2018
BAK – Basis voor actuele kunst, Utrecht

We zeiden het eerder al eens: geëngageerde kunst – die vaak een politieke of sociaal-maatschappelijke boodschap uitdraagt – is niet zo moeilijk als het lijkt, maar je moet je wel even inlezen. Of in het geval van de tentoonstelling Compromiso Político met werk van o.a. kunstenaar Matthijs de Bruijne, Jeremy Deller, Piero Gilardi en Mierle Laderman Ukeles, is het een kwestie van een rondleiding volgen. Aankomende zaterdag en zondag, 14 en 15 april, geeft De Bruijne een gratis rondleiding, die wij zeker kunnen aanraden. Wij volgden hem namelijk afgelopen donderdag.

Protestobject van kunstenaar Piero Gilardi en op de muur een foto van een demonstratie van de huisdhoudsters.

BAK, basis voor actuele kunst, is een tentoonstellingsruimte in Utrecht dat specifiek werk met een politiek en activistisch karakter vertoond. Hierdoor ligt de drempel soms wat hoog, maar kunstenaar De Bruijne is gewend zijn taalgebruik wat toegankelijker te maken. Hij werkt namelijk de afgelopen jaren nauw samen met de Vakbond van Schoonmakers FNV. ‘Als ik daar met moeilijke woorden aan kom zetten haken ze af.’ Dat wil echter niet zeggen dat het niveau niet heel hoog kan liggen. Juist toen leden van de FNV op bezoek kwamen in de tentoonstelling werd er  flink en diepgaand gediscussieerd. Logisch ook, want de leden hebben dagelijks te maken met waar het werk van De Bruijne en de andere kunstenaars over gaat, en ze zijn ook medeverantwoordelijk voor de kunstwerken van De Bruijne.


Kunstenaar Matthijs de Bruijne met de armband van Jeremy Deller,

In de tentoonstelling loopt namelijk een rode draad die over de arbeidersklasse gaat. Over grote groepen mensen die te maken krijgen met een hoge werkdruk, weinig waardering en weinig acceptering in de maatschappij. Deller staat bijvoorbeeld stil bij het fenomeen van een nul-urencontract. Een grote banner hangt in het gebouw waarop – voor iedereen die ooit onder een nul-urencontract heeft gewerkt – de bekende tekst staat ‘You have the day off today.’ De tekst doet haast klinken alsof het fijn is dat je een dagje vrij hebt, maar als je niet werkt krijg je ook niet betaald, lekker dan. Ook komt van zijn hand een werk waarin een elektronische armband aan de muur hangt. Deze wordt gebruikt door Amazon-medewerkers om orders mee te verwerken, maar ondertussen meet het ook hoevaak je met je hand iets pakt – en dus hoe productief je bent.


Protesttekst geschreven door een huishoudster.

Naast al dat harde werk wordt er ook nog eens door de maatschappij op deze arbeidersgroep neergekeken. Veel huishoudsters zien bijvoorbeeld nooit de huiseigenaren, of zien ze bij het starten van hun dag omdat ze zelf geen sleutel mogen hebben. Door middel van briefjes wordt er vervolgens gecommuniceerd over wat er gedaan moet worden rondom het huis. Voor de kunstwerken van De Bruijne schrijven de schoonmaaksters hun protesten dan ook op soortgelijke briefjes, omdat het de enige plek is die de schoonmakers en werkgevers delen. De Bruijne vertelt dat bijvoorbeeld het ook nog maar pas sinds kort is dat schoonmakers bij bedrijven niet meer alleen vóór en ná sluitingstijd hoeven te komen. Eindelijk worden ze zichtbaar voor het kantoorpersoneel, en zíjn ze nu ook het kantoorpersoneel. Toch zoekt hij naar meer gedeelde ruimtes, en ziet het museum als potentieel neutraal terrein. Hier kunnen de schoonmakers en de werkgevers eens echt in gesprek met elkaar gaan.


Museum of Trash

Maar waarom bemoeit een kunstenaar zich met een schoonmakersvakbond? Omdat De Bruijne het jammer vond dat een ‘perfecte tentoonstelling’ uiteindelijk niet bij diegene terecht komt waar het een nut kan hebben. Vakbonden bestaan niet alleen maar uit de werkers, maar ook uit ontwerpers en planners. Wie bedenkt de slogans voor de demonstraties? Wie ontwerpt er een logo die symbool staat voor de groep? Een kunstenaar kan handig zijn om een andere vorm van uitdrukken te vinden. Om de schoonmakers bijvoorbeeld wat meer zichtbaar op het station te maken, ontwierp De Bruijne (samen met de vakbond uiteraard) een museum of trash. Een tentoonstelling met objecten die de schoonmakers in treinen en op het station vinden, met persoonlijke verhalen erbij. Drie dagen lang was het eens zichtbaar wat de schoonmakers tegenkomen, en ook wat dat voor hen betekent. Nu is een deel van het museum of trash ook te zien in de tentoonstelling.

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *